Endometriose en onvruchtbaarheid: het hoeft niet onvermijdelijk te zijn!
Maart is de maand van de endometriosesensibilisering. Het Academisch Ziekenhuis Brussel grijpt deze gelegenheid aan om in te gaan op het vraagstuk van vruchtbaarheid bij patiënten met die ziekte. Ontdek het interview met prof. Maxime Fastrez, directeur van de Endometriosekliniek van het H.U.B., en dr. Catherine Houba, directrice van de Vruchtbaarheidskliniek van het H.U.B.
Wat is endometriose?
Endometriose is een aandoening die gedefinieerd wordt door de groei van baarmoederslijmvliesachtig weefsel buiten de baarmoederholte. Ze kan volledig asymptomatisch zijn. Wanneer de aandoening zich openbaart, veroorzaakt ze met name bekkenpijn, soms vooral tijdens de menstruatie. Bij sommige patiënten kan endometriose de vruchtbaarheid verminderen.
Naar schatting is 30-50% van de vrouwen met endometriose subfertiel.
Hoe kan deze ziekte onvruchtbaarheid veroorzaken?
Er zijn verschillende redenen waarom endometriose een vrouw subfertiel kan maken.
- Eerst en vooral is het een sterk inflammatoire aandoening die verklevingen veroorzaakt in de bekkenholte, tussen de inwendige geslachtsorganen. Die verklevingen leiden tot afwijkingen in het transport en het ontmoeten van de geslachtscellen en vervolgens in het transport van de embryo's.
- De tweede reden heeft te maken met het feit dat de ontsteking die wordt veroorzaakt door de endometriose de bekkenomgeving waarin de geslachtscellen en embryo's zich bevinden toxisch maakt. Die toxiciteit heeft een impact op hun kwaliteit en aantal, zelfs als er geen mechanisch probleem is.
- De derde reden is een moeilijke innesteling van het embryo door een disfunctioneel baarmoederslijmvlies. Tot slot zien we dat patiënten met endometriose op dezelfde leeftijd een lagere eicelvoorraad hebben dan patiënten zonder de ziekte.
Eerst en vooral is het belangrijk om de vruchtbaarheid te bepalen. Dat is de tijd die nodig is om zwanger te worden.
Bij endometriosepatiënten duurt het soms langer, zijn er meer cycli nodig, om zwanger te worden. Als men na een jaar proberen nog steeds niet zwanger is, moet er aan subfertiliteit worden gedacht.
Een andere factor die de vruchtbaarheid van patiënten met endometriose beïnvloedt, is de pijn die ze kunnen ervaren bij penetratie. Als de patiënte pijn heeft, zal het koppel minder vaak volledige geslachtsgemeenschap hebben. Dat verkleint ook de kans dat de geslachtsgemeenschap op het juiste moment plaatsvindt, namelijk tijdens de ovulatie. |
Welke preventieve maatregelen kunnen worden genomen om endometriosepatiënten met een kinderwens te begeleiden?
Wanneer de diagnose endometriose is bevestigd, kan aan de patiënten een geneesmiddelenbehandeling worden voorgesteld om te voorkomen dat de ziekte zich ontwikkelt en de eierstokken en baarmoeder 'beschadigt'. Patiënten met een kinderwens die weten dat ze endometriose hebben, kunnen best zo vroeg mogelijk aan kinderen beginnen
Leeftijd is een belangrijke risicofactor voor subfertiliteit, dus hoe vroeger een patiënte probeert zwanger te worden, hoe groter haar kansen. Voor patiënten die kinderen willen maar nog willen of moeten wachten, is het natuurlijk mogelijk om hun vruchtbaarheid te behouden door eicellen in te vriezen voor ze 38 zijn.
Het is heel belangrijk dat patiënten goed geïnformeerd worden over subfertiliteit, over de redenen waarom endometriose sommige patiënten subfertiel kan maken en ook over de behandelingsmogelijkheden die er zijn. Tegenwoordig is de behandeling van patiënten met endometriose hypergepersonaliseerd in functie van hun situatie en behoeften
Welke behandelingsmogelijkheden zijn er bij het H.U.B. voor patiënten met endometriose en onvruchtbaarheidsproblemen?
Soms kan een operatie worden voorgesteld om de vruchtbaarheid te verbeteren. Door alle endometrioseletsels weg te halen, kan de spontane vruchtbaarheid worden hersteld. Voor patiënten die zich laten opereren, wordt voor en na de ingreep een multidisciplinair overleg gehouden om een plan op te stellen waarbij de patiënte meestal eerst 6 maanden probeert spontaan zwanger te worden, indien nodig gevolgd door MBV-behandelingen. Natuurlijk wordt de behandeling in elke fase van het zorgtraject besproken en aangepast in functie van de situatie van de patiënte. Als een operatie niet geïndiceerd is, wordt voor ernstige endometriose meteen in-vitrofertilisatie (IVF) voorgesteld.
In het algemeen wordt aangeraden om niet langer dan een jaar spontane conceptie na te streven. De endometrioseletsels kunnen namelijk verergeren omdat elke spontane cyclus ze voedt. Een jaar is een goed compromis tussen op natuurlijke wijze zwanger proberen te worden en de endometriose niet de overhand te laten nemen.
Welke boodschap willen jullie meegeven aan de patiënten? De huisartsen? De gynaecologen?
Als een patiënte weet dat ze endometriose heeft en een kinderwens heeft, is het aan te raden dat ze zo snel mogelijk probeert zwanger te worden en een specialist raadpleegt als ze na zes maanden proberen niet zwanger is, ook al zal ze het dan nog enkele maanden op natuurlijke wijze moeten proberen voordat ze met een behandeling begint!
We zien helaas dat patiënten tot twee jaar wachten voordat ze een arts raadplegen, terwijl ondertussen hun endometriose is blijven groeien.
Patiënten jonger dan 40 jaar behalen in het algemeen goede resultaten met IVF. Na de leeftijd van 40 jaar daalt hun kans op een zwangerschap nog sterker omdat hun eicelvoorraad is aangetast door de endometriose en de chirurgische behandelingen. We moeten gynaecologen ook duidelijk maken dat ze moeten proberen te vermijden om patiënten die nog geen kind hebben gekregen te opereren.
De eerste stap moet zijn om de patiënte gerust te stellen
Het is niet omdat een vrouw endometriose heeft, dat ze per se vruchtbaarheidsproblemen zal hebben. We moeten de patiënten en koppels niet te bang maken! Wel moeten we hen duidelijk maken hoe belangrijk het is om geen jaren te wachten om een specialist te raadplegen als het niet lukt om spontaan zwanger te worden. De tijd is helaas hun vijand. Zwangerschap (en borstvoeding voor de vrouwen die daarvoor kiezen) blijft trouwens de beste behandeling voor endometriose, want een zwangerschap is een lange periode zonder menstruatie en dus zonder stimulatie van de ziekte!
Het is ook heel belangrijk om te onthouden dat er niet één endometriose is, maar een heel endometriosespectrum, en dat er niet noodzakelijk een verband is tussen de intensiteit van de symptomen van de ziekte en onvruchtbaarheid. Endometriose is een zeer heterogene ziekte. De meerderheid van de patiënten zal geen problemen hebben om zwanger te worden, want de vruchtbaarheid van de patiënte hangt ook af van die van haar partner. Bovendien zijn levensstijl, roken en overgewicht even belangrijke risicofactoren voor subfertiliteit als endometriose
Endometriosepatiënten die moeilijk zwanger worden, zien zichzelf vaak als HET probleem, ook al is deze ziekte slechts een van de vele factoren die de vruchtbaarheid van een koppel kunnen beïnvloeden. Soms wordt bij MBV ontdekt dat het subfertiliteitsprobleem bij de partner zit, en niet bij de patiënte.
